Kaleb, de culturele mediator
Interview door Yora Veerkamp 29-11-2019 14:00
Op vrijdagochtend stapte Kaleb, zoals hij al vaker had gedaan, stipt op tijd ons kantoor binnen. Hij benaderde me enthousiast: “Ik heb een afspraak om 11 uur!’’ Toevallig had hij meteen de juiste persoon aangesproken: we hadden een afspraak voor een interview over zijn rol als Cultureel Ambassadeur voor Samen Hier. Toen we aan de praat raakten, werd meteen duidelijk dat hij een zeer vriendelijke en open man was, wat resulteerde in een ontzettend leuk gesprek.
Kaleb is half Eritrees en half Ethiopisch en is in 1993 als politieke vluchteling naar Nederland gekomen, een jaar voordat Eritrea zich afscheidde van Ethiopië. Na tien jaar kreeg hij een verblijfsvergunning, waarna hij meteen aan de slag ging met een studie Multimedia Ontwikkeling in Amsterdam. Zijn Nederlandse vrouw heeft hij in Leiden ontmoet, waar hij vaak in de bibliotheek te vinden was voor zelfstudie. Momenteel wonen zij samen met hun dochter Leah in Waddinxveen. Hij is af en toe werkzaam als filmer en editor, en is ook fulltime vader.
Daarnaast is Kaleb ook Cultureel Ambassadeur bij Samen Hier, waarbij hij ondersteunt met het vertalen van Tigrinya (de Eritrese taal) en Nederlands, en helpt met het overbruggen van cultuurverschillen tussen Welkom Groepen en gekoppelde (Eritrese) nieuwkomers. Hij doet mee aan Samen Hier als Cultureel Ambassadeur omdat hij gevoelens van eenzaamheid en niet weten waar je naar toe moet voor hulp ook heeft ervaren toen hij naar Nederland kwam. “Toen ik van Samen Hier hoorde dacht ik, ja dit is een kans die je moet grijpen. Als je vanaf het begin contact kan leggen met vijf Nederlanders: dat is priceless, een onbetaalbaar netwerk. Dat gun ik nieuwkomers.” Dat is zijn motivatie.
Over vriendschappen, opgroeien met verschillende culturen, en opnieuw beginnen.
Hoe ziet jouw vriendenkring eruit?
“Ik heb via de familie van mijn vrouw wat Nederlandse vrienden. Dat zijn er niet zo veel, ongeveer vijf. Ik ben iemand die liever minder vrienden heeft waarmee ik hecht ben en waar ik op kan rekenen, dan heel veel kennissen.”
Heb je ook Eritrese vrienden in Nederland?
“Nou, ik heb vooral Ethiopische vrienden. Toen ik opgroeide had ik namelijk meer contact met Ethiopiërs, maar via mijn moeder heb ik ook wat Eritrese vrienden. Ik heb twee hele goede vrienden uit Ethiopië die in Nederland wonen. Ik was de eerste tien maanden na mijn aankomst in Nederland behoorlijk eenzaam, maar gelukkig kwam een van die beste vrienden toen ook naar Nederland, de ander een aantal jaar later. Tijdens de oorlog in 2000 was er wel veel spanning tussen Eritrea en Ethiopië. Dat was heel lastig voor mij om te zien, omdat ik vrienden uit beide landen heb en het voor ‘93 natuurlijk ook één land was.”
Heb je ook familie in Nederland?
“Ik ben eerder weggegaan als vluchteling dan mijn familie, omdat ik lid was van een bepaalde partij tegen de regering. De rest van mijn familie is naar de Verenigde Staten gegaan. Mijn moeder had namelijk een loterij voor een visum gewonnen. Ze zijn daar dus eigenlijk per toeval terecht gekomen. De voornaamste reden ik toch hier in Nederland blijf, is omdat mijn vrouw en kind graag in Nederland zijn. Onder andere voor mijn carrière zou ik wel naar de VS willen.”
Samen Hier gaat o.a. over ‘opnieuw beginnen’ en vriendschappen. Hoe zit dat bij jou? Heb je een voorbeeld?
“Ik heb nog steeds goed contact met een Nederlandse man, Jan. Destijds was hij net gepensioneerd. Ik heb hem leren kennen via VluchtelingenWerk: dat was een soort Samen Hier voor mij. Daarom ben ik ook zo enthousiast geworden: Ik heb het zelf meegemaakt. Hij was gewoon onze vriend. Hij kwam op bezoek en zo, en we bezochten de bioscoop. Met de andere vrijwilligers was het altijd heel formeel en ook wel afstandelijk. Maar bij hem was het gewoon. Hij was ook een beetje excentriek, dat was leuk. Ik heb nog steeds goed contact en af en toe ga ik nu bij hem langs. Dat is het belangrijkst: dat het met iemand klikt. En de hulp die je dan krijgt is heel bijzonder, dan ziet men het namelijk ook niet als werk.”
Wat doe je graag in je vrije tijd? Hoe ben je op je interesse in multimedia gekomen?
“Het duurde tien jaar voordat ik een verblijfsvergunning kreeg, waardoor ik heel veel vrije tijd had. In het AZC zag ik veel mensen die depressief en ongelukkig waren, daarom heb ik besloten om iets te gaan doen. Destijds was ik een van de eerste die een computer kocht in de jaren ’90. Ik heb mezelf daar veel mee bezig gehouden, zodoende ben ik ook in die richting gekomen op werkgebied. Multimedia is een vak dat veel te maken heeft met computers, daar hoort ook een beetje programmering bij. Dat is ook mijn reden geweest om die studie uiteindelijk te gaan doen.
Ik heb ook als vrijwilliger bij een basisschool gewerkt, omdat ik het leuk vind om met kinderen te werken. Ik was begeleider bij leuke activiteiten zoals tekenen en knutselen.”
Wat is je favoriete plek in Nederland?
“De bibliotheek in Leiden: destijds was het klein en knus met een kantine die relatief goedkoop was. Dat kwam goed uit want ik had weinig geld. Daar heb ik veel boeken gelezen en ging ik vaak een kopje koffie drinken. Ik hou ook van boeken. Vooral non-fiction, educatieve boeken, of over cultuur van andere landen, en feitelijke boeken.”
De nuchtere Nederlandse cultuur en de bescheiden Eritrese cultuur.
Wat weten Nederlanders vaak niet van de Eritrese of Ethiopische cultuur, terwijl ze dit eigenlijk wel zouden moeten weten? Of zijn er bijvoorbeeld bepaalde vooroordelen?
‘’Vooroordelen? Ja, met afspraken maken. Iemand uit Eritrea komt meestal later, dat is voor ons vanzelfsprekend. Daar klagen Nederlanders vaak over en dat is ook terecht, haha.
Ik hoor ook vaak dat Nederlanders opmerken dat ze (Eritreeërs) niet gauw zeggen wat ze denken. Dat staat lijnrecht tegenover Nederlandse directheid. Dat zijn de twee voornaamste verschillen. Eritreeërs zijn over het algemeen bescheiden en introvert.”
Heeft het te maken met het regime van het land?
“Ja ook, ze wantrouwen ook sneller. Dat speelt voor ongeveer 30 procent mee. Er is een hele strenge regering. Zodra iets te maken heeft met arrestaties of de regering willen ze zeker weten waar het om gaat. Maar onze cultuur is over het algemeen bescheiden. Het duurt nog langer dan bijvoorbeeld West-Afrikanen, die zijn wat opener. Eritreeërs kijken echt de kat uit de boom.”
Wat moeten Nederlanders weten voor een beter begrip daarover?
“Als ze echt betrokken zijn met Eritreeërs: als je ergens tegen aan loopt in het contact met iemand uit Eritrea, kun je beter proberen erachter te komen wat de reden hiervoor zijn, dan een vooroordeel te hebben. Dat lost heel veel problemen op. Nooit de cultuur van een ander vanuit je eigen perspectief beoordelen.’’
Waar ben je trots op vanuit de Eritrese cultuur?
“Ik vind mijn cultuur mooi omdat het niet individualistisch is. Je naasten helpen staat centraal. Als je in Nederland hulp nodig hebt ga je naar instanties, terwijl je in Eritrea naar je vrienden en familie gaat. Ze zijn ook heel attent, dat is ook een groot verschil met Nederlanders. Als je iemand alleen ziet ga je gauw naast diegene zitten en peilen wat er aan de hand is. In Nederland is het andersom: jij moet initiatief nemen als je hulp nodig hebt, dat is ontzettend moeilijk totdat je het door hebt.
Als Eritreeërs ergens zijn en ze mensen niet kennen dan zitten ze meestal alleen en worden ze niet benaderd. Dat ervaren ze als het er niet bij horen. Soms duurt dat heel lang, wel tien jaar, voordat ze door hebben hoe dat in Nederland werkt. Het is een enorm verschil. Je leert in Eritrea van kinds af aan dat je heel attent moet zijn: als iemand zich alleen voelt, voel je dat aan.’’
Heb je dat ook meegenomen?
“Ik heb zeker ook meegenomen, ik doe dat inderdaad nog steeds als iemand alleen zit. Ik ben wel iemand die probeert zich het beste van alle culturen eigen te maken. Te laat komen en zo irriteert mij ook heel erg, en ik probeer sociaal te zijn. Maar als iemand alleen zit stap ik wel op ze af.’’
Heb je nog een grappig voorbeeld van een cultureel verschil dat je bent tegengekomen?
“Ja, een vriend van me kwam ooit op bezoek. Hij had een cadeautje meegenomen en ik zette het direct opzij. Hij keek me vragend aan en zei niets. Toen keek hij naar het cadeau en vroeg: “Is het goed?’’, ik zeg: ‘’Ja hoor, ja!’’ In Nederland is het gebruikelijk dat je cadeaus meteen opent en daarna bedankt, maar ik had het bewaard. Toen we goede vrienden werden, heb ik ontdekt dat hij dacht dat het geen goed cadeau was en zich afvroeg wat er nou aan de hand was. Bij ons is het andersom, ik ga het niet open maken waar jij bij bent, voor het geval het een beetje goedkoop is of ik het niet leuk vind. Zo wordt de rijke niet geprezen en hoeft de ander zich niet te schamen. Ook wordt de minder rijke zo niet met een scheef oog bekeken. Pas als de gasten weg zijn, maak je het cadeau open.”
Je laat mensen in hun waarde, het is eigenlijk heel gelijkwaardig.
“Het gaat ook om kleine dingen die heel onopvallend zijn maar wel meetellen. In Nederland bijvoorbeeld, krijg je één koekje bij de koffie, in onze cultuur krijg je een hele stapel!”
Waar ben je trots op uit de Nederlandse cultuur?
“Ik ben trots en ook wel jaloers op de nuchterheid van de Nederlanders en het feit dat ze denken dat vrijheid vanzelfsprekend is. Ze mogen open zijn en de regering staat voor haar burgers.”
Ervaringen als Cultureel Ambassadeur : een oplossing van een verschil.
Wat voor bijzonderheden maak je mee?
“Ik ben tot nu toe betrokken bij drie Welkom Groepen in Haarlem. Iets opvallends? Dat ze allemaal enthousiast zijn, daar ben ik erg blij mee. En dat de Eritrese gezinnen het belang van Samen Hier inzien. Het viel me ook op dat de Nederlandse Welkom Groepen heel betrokken zijn, ook met de kinderen. Ze zijn heel actief.”
Hoe zie je je rol als cultureel ambassadeur van Samen Hier?
“Je bent als cultureel ambassadeur iemand die van beide culturen veel af weet. Een soort culturele mediator. Dat is eigenlijk wel heel bijzonder, dat ik het allebei begrijp.”
Jij hebt dus eigenlijk een objectieve kijk erop. Hoe ervaar je dat?
“Bij eerste ontmoetingen probeer ik van te voren dingen uit te leggen over Samen Hier en de verschillende culturen. Aan Eritreeërs probeer ik het voordeel van Samen Hier uit te leggen, dat het iets bijzonders is om met zo’n netwerk van vijf op te trekken. En aan Nederlanders leg ik uit waar ze over kunnen struikelen, zodat zij het ook beter begrijpen. Ik leg bijvoorbeeld uit over de Eritrese bescheidenheid en het te laat komen. Dat soort dingen, om te voorkomen dat er verkeerde verwachtingen ontstaan.”
Wat voor activiteiten van Welkom Groepen hebben jou verrast?
“Het mooiste moment was toen één van de Haarlemmers de kinderen van een van de Eritrese deelnemers meenam naar een voetbalwedstrijd van zijn kinderen. Hij maakte video’s en was de kinderen enthousiast aan het aanmoedigen: ‘’kom op, kom op we moeten scoren!’’, hij ging zelfs gillen. Het gezin en de Welkom Groep hadden in één keer een mooie klik.”
Wat vind je het allerleukst aan je rol als Cultureel Ambassadeur?
“Het leukste is dat ik een oplossing ben van een verschil. Ik heb geen moeite om de culturele verschillen te overbruggen en ik vind het bijzonder dat ik toch iets voor hen beteken.“
Waarom werkt Samen Hier volgens jou?
“Kijk, de reden dat ik heel optimistisch ben en dat ik zeker weet dat het gaat werken, is dat de manier waarop Samen Hier integratie faciliteert op een hele natuurlijke manier. Omdat vluchtelingen hier aankomen met grote culturele verschillen met de Nederlandse cultuur, zorgt het feit dat ze worden gekoppeld aan een netwerk van vijf Nederlandse vrienden ervoor dat ze veel makkelijker integreren.
Zelfs als Nederlanders helemaal niets over de Eritrese cultuur weten, krijgen ze met Samen Hier toch begrip en kennis over de Eritreeërs. De Eritreeërs leren hiernaast ook ontzettend veel over de Nederlandse cultuur tijdens een jaar met zo’n groep. Integreren kan wel 20 jaar duren, ik ken veel voormalige vluchtelingen die nauwelijks iets weten over Nederland. Binnen een jaar of twee integratie realiseren, dat is ontzettend bijzonder.
Dat is mijn droom eigenlijk, dan wordt het integratie van beide kanten.”
Wil je ook mee doen aan Samen Hier als Cultureel Ambassadeur of Welkom Groep? Meld je hier aan!